Serwis POŚ. Kontrola systemu

W obecnym artykule skupię się na doświadczeniu w przeglądach i serwisowaniu małych oczyszczalni pełnobiologicznych w aspekcie ich wieloletniej bezawaryjnej pracy i eksploatacji. Omówię też zakres serwisu gwarancyjnego i pogwarancyjnego.

Ścieki, powstające w wyniku działalności bytowej i produkcyjnej człowieka, odprowadzane są coraz częściej do oczyszczalni przydomowych, zwanych też indywidualnymi systemami oczyszczania ścieków. Technologia wykorzystywana do oczyszczania ścieków ma kluczowe znaczenie z punktu widzenia środowiska, gdyż wody oczyszczone z oczyszczalni odprowadzane są następnie do odbiorników, jakimi są gleba, ewentualnie wody płynące i stojące. Im bardziej dopracowana, skuteczna i efektywna technologia, tym mniej zanieczyszczone środowisko naturalne. Jakie są doświadczenia z eksploatacji małych oczyszczalni w Niemczech?

Wymagania Diet
Od początku XXI wieku w Niemczech notuje się zwiększenie nacisku na jakość odprowadzanych poza oczyszczalnię oczyszczonych ścieków. W małych oczyszczalniach ścieków dominuje technologia SBR – to ok. 60% udziału w rynku, pozostałe 40% to technologie złóż zanurzonych, zawieszonych i zraszanych oraz technologie złóż obrotowych.
Ponieważ wydaje się, iż komercjalizacja technologii SBR była stosunkowo prosta i umiarkowanie kosztowna, wiele firm na początku lat 90-tych XX wieku wprowadziło do swojej oferty oczyszczalnie oparte właśnie na tej technologii. Jednak brak odpowiedniej wiedzy i doświadczenia doprowadziło do wielu błędów w oczyszczalniach tego typu, a tym samym do wprowadzenia do środowiska ścieków oczyszczonych w nieodpowiednim stopniu. Stąd też w 2002 roku zmieniono prawo, wg którego każda nowo wprowadzana na rynek oczyszczalnia przydomowa musi posiadać dopuszczenie DiBt, w którym dokładnie opisany jest sposób kontroli pracy oczyszczalni, w tym badania jakości oczyszczonych ścieków wypływających z oczyszczalni. W skrócie kontrola pracy oczyszczalni dzieli się na podstawową inspekcję przeprowadzaną przez właściciela oraz kontrolę szczegółową przeprowadzaną przez certyfikowaną firmę serwisową.

Zakres podstawowej inspekcji
Podstawowa inspekcja w oczyszczalniach typu SBR powinna być przeprowadzona przez użytkownika, a jeśli nie posiada on do tego dostatecznej wiedzy, doświadczenia lub możliwości fizycznej, to przez firmę instalacyjną. Inspekcja taka obejmuje zawsze:

• wizualną kontrolę jakości odprowadzanych ścieków
• kontrolę, czy w komorze biologicznej znajduje się pływający osad – jeśli tak, należy go usunąć do osadnika
• wpisanie do książki obsługi czasów dla poszczególnych faz pracy

Książka obsługi musi być wypełniana i przechowywana przez właściciela lub administratora przydomowej oczyszczalni ścieków. Należy w niej zapisywać również wszelkie usterki, czynności obsługowe, wywóz osadu oraz inne sytuacje dotyczące pracy oczyszczalni.

Zakres serwisowania
Głównym wymogiem dla właścicieli tego typu urządzeń jest konieczność ich serwisowania dwa razy do roku, potwierdzona umową serwisową z certyfikowaną przez DWA (Niemiecka Organizacja Wodna, Ściekowa i Odpadowa) firmą instalacyjną. Powinna ona co 6 miesięcy dokonywać przeglądu oczyszczalni, w skład którego wchodzą następujące czynności (na podstawie oczyszczalni typu SBR):

• sprawdzenie dziennika pod kątem występowania błędów oraz poprawności działania oczyszczalni
• sprawdzenie poprawności działania najważniejszych urządzeń wchodzących w skład oczyszczalni, w tym urządzeń mechanicznych i elektrycznych, sprawdzenie drożności dyfuzora oraz pomp mamutowych
• sprawdzenie poprawności działania jednostki sterującej oraz alarmu (dźwiękowego lub wizualnego)
• sprawdzanie dmuchawy
• optymalizacja parametrów pracy urządzenia na podstawie próbek pobranych z reaktora SBR oraz oczyszczanych ścieków
• sprawdzenie osadnika pod kątem ilości znajdującego się w nim osadu i w razie konieczności zlecenie jego usunięcia; ma to duże znaczenie dla prawidłowego działania oczyszczalni. Osad należy usuwać w momencie, gdy wypełnia on osadnik w 70%
• oczyszczenie elementów składowych oczyszczalni z brudu
• sprawdzenie oczyszczalni pod kątem uszkodzeń mechanicznych oraz wytrzymałości, np. czy zbiornik nie uległ odkształceniu
• sprawdzenie, czy wydajność napowietrzania/odpowietrzania jest wystarczająca
• sprawdzenie ilości osadu oraz stężenia tlenu w reaktorze SBR

Wszelkie przeprowadzone prace oraz kontrole należy zapisać w dzienniku.
Wymagania DiBt sugerują użytkownikowi również pewne czynności, których przestrzeganie pozwoli na uniknięcie kosztów związanych z naprawą urządzenia oraz przyczynią się do ochrony środowiska naturalnego:

• należy pilnować jakości oczyszczonych ścieków, tak aby ich wskaźniki nie przekraczały dopuszczalnych wartości
• należy ograniczyć ilość używanych środków czyszczących i piorących, wpłynie to korzystnie na zużycie energii przez oczyszczalnie
• należy unikać substancji mogących doprowadzić do uszkodzenia oczyszczalni, a w rezultacie kosztownych napraw
• należy upewnić się, że parametry pracy oczyszczalni ustawione są optymalnie. Przyczyni się to do mniejszego zużycia energii oraz zwiększenia żywotności urządzenia
• utrzymywanie właściwej drożności systemu rozsączającego zwiększa jego żywotność

Koszty serwisowania
W skład kosztów serwisowania wchodzą następujące składowe: robocizna, dojazd, wymiana wadliwych elementów (jeśli konieczne). Standardowy przegląd w Niemczech kosztuje od 50 do 100 EUR za wizytę lub 200-250 EUR za dwie wizyty w ciągu roku plus ewentualnie dojazd. Doświadczenie pokazuje, iż wiele firm instalacyjnych montuje oczyszczalnie za przysłowiowe „jedno euro” tak, aby w konsekwencji podpisać umowę serwisową z klientem i później przez lata utrzymywać się z usług serwisowania.

Serwis gwarancyjny
Co rozumiemy pod pojęciem gwarancji na oczyszczalnię?
Gwarancja na przydomową oczyszczalnię ścieków obejmuje zazwyczaj kilka aspektów. Jednym z nich jest stabilność i szczelność zbiornika lub zbiorników określane poprzez ilość lat ich bezawaryjnej pracy. Drugim aspektem gwarancji jest zazwyczaj trwałość i bezawaryjność pracy urządzeń mechanicznych i elektrycznych zainstalowanych w oczyszczalni. Producenci urządzeń zawsze obwarowują aspekty gwarancji zarówno montażem urządzenia zgodnym z instrukcją, jak i warunkami eksploatacyjnymi zgodnymi z instrukcją obsługi i eksploatacji.
Co obejmuje serwis gwarancyjny?
W skład serwisu gwarancyjnego wchodzą wszelkie prace, które zostały określone w dokumentach dostarczonych przez sprzedawcę urządzeń. A więc najczęściej dostawca gwarantuje niezakłóconą pracę urządzenia w okresie np. 25 lat (zbiornik) i 3 lat (urządzenia mechaniczne), jeśli spełnione zostaną określone warunki montażu i eksploatacji urządzenia.

W przypadku montażu zbiornika oczyszczalni warunki te dotyczą najczęściej:

• miejsca posadowienia i odległości od innych urządzeń oraz infrastruktury podziemnej i naziemnej
• rodzaju i ilości podsypki i obsypki zbiornika oraz sposobu i parametrów ich zagęszczania
• poziomu wody gruntowej w podłożu

W przypadku urządzeń czyszczących warunki eksploatacyjne dotyczą najczęściej:

• minimalnych i maksymalnych ilości ścieków doprowadzanych do urządzenia
• rodzaju i stężenia substancji wprowadzanych do przewodów kanalizacyjnych

a także:

• lokalizacji urządzeń mechanicznych i elektrycznych
• parametrów prądu elektrycznego oraz zabezpieczeń

Rzadko kiedy zdarza się, aby dostawca opisywał warunki, jakie spełniać ma system rozsączania ścieków oczyszczonych do gruntu. Jeśli jednak takie wytyczne są dostarczone, to mówią one zazwyczaj o:

• ilości urządzeń w zależności od rodzaju gruntu i dopływu ścieków
• technologii wykonania układu rozsączającego

W przypadku uszkodzeń zbiornika czy też urządzeń mechanicznych producent lub dostawca urządzenia zazwyczaj wymagają wypełnienia odpowiedniego formularza, na podstawie którego są w stanie zorientować się co do natury uszkodzenia. Bardzo często uszkodzenia lub raczej przerwa w pracy mają naturę łatwą do usunięcia przez samego użytkownika. Uszkodzenie takie usuwane jest wtedy na podstawie wytycznych producenta bezpośrednio przez użytkownika. Jeśli jednak usterka nie może zostać usunięta w taki sposób, producent jest zobowiązany do oddelegowania na miejsce usterki serwisu fabrycznego. Czas reakcji na zgłoszenie usterki i jej usunięcie wynika z osobnych przepisów, choć czasami producenci określają go sami.

Wizyta firmy serwisowej na obiekcie ma na celu zweryfikowanie celowości zgłoszenia, ale przede wszystkim przywrócenie odpowiedniego funkcjonowania urządzenia. Podczas takiej wizyty kontroli podlegają: parametry pracy urządzenia, rodzaj, jakość, temperatury i stężenie dopływających na oczyszczalnię ścieków, praca urządzeń mechanicznych, a także drożność i przepustowość urządzeń służących do odbioru ścieków oczyszczonych.

Jeśli uszkodzenie powstało na skutek wady urządzenia, serwis usuwa taką wadę bezpłatnie. Jeśli jednak udowodni użytkownikowi, iż urządzenie zostało zamontowane lub eksploatowane niezgodnie z wytycznymi producenta, usunięcie usterki ma charakter płatny. Należy się spodziewać, iż w rzeczywistości bardzo często dochodzi do sporów wynikających z różnej interpretacji wytycznych producenta przez użytkownika i serwis.

Serwis pogwarancyjny
Serwis pogwarancyjny może mieć charakter stały (a więc wizyta na obiekcie odbywa się w ustalonych interwałach czasowych) lub charakter zmienny, czyli termin wizyty ustalany jest osobno przez strony umowy.
Serwis pogwarancyjny ma miejsce również wtedy, gdy użytkownik oczyszczalni zgłasza usterkę w pracy urządzenia, a urządzenie pracuje dłużej, niż określono to w dokumencie gwarancyjnym lub w osobnej umowie pomiędzy sprzedającym a kupującym. Istnieje bowiem możliwość wydłużenia fabrycznej gwarancji, dzieje się to jednak na podstawie osobnej umowy pomiędzy stronami.

Często podpisując umowę o serwisie pogwarancyjnym, użytkownik urządzenia ustala z serwisem nie tylko koszt roboczogodziny i kilometrówki za dojazd, ale również koszty poszczególnych materiałów eksploatacyjnych i komponentów podlegających zużyciu. Warto też, dla uniknięcia późniejszych niedomówień, określić w umowie orientacyjną żywotność poszczególnych komponentów, a także sposób weryfikacji ich zużycia lub uszkodzenia. Unika się w taki sposób potencjalnych niedomówień lub wręcz konfliktów na linii użytkownik-serwis.
Przy wyborze firmy serwisowej, mającej świadczyć serwis pogwarancyjny, trzeba wziąć pod uwagę następujące kryteria: doświadczenie firmy w serwisowaniu urządzeń różnych producentów, liczbę i wiek oraz doświadczenie poszczególnych serwisantów, ilość aut serwisowych, stawki roboczogodziny i kilometrówki.

W kolejnych artykułach z tej serii omówię aspekty serwisowania oczyszczalni ścieków na podstawie wybranych technologii – urządzeń pracujących w technologii SBR i technologii złóż tarczowych.

Autor: Mariusz Piasny